Дүйнөлүк каржы рынокторунда жана соода аянттарындагы туруксуздук. Дүйнөлүк экономикадагы каатчылыктар. Бардык жерде энергиянын баасы кымбаттап, эң жакыр өлкөлөр азык-түлүк тартыштыгынан жапа чегишүүдө. Дүйнөлүк толкундоолордун шартында Кыргызстандын экономикасы бир топ туруктуу: инфляция башка өлкөлөргө караганда жогору эмес, социалдык маанилүү товарлардын жана продукциянын баасы туруктуу.
Каатчылык баарына таасир этти, азырынча жаңы жеткирүү чынжырлары курулуп, дүйнөлүк сооданын борбору батыштан Азияга карай жылып жатканда, турбуленттик жана кыйынчылыктар сөзсүз болот, бирок эч кандай дүрбөлөң жок. Кыргызстандын өкмөтү жана президенти өнүгүүнүн пландары жана келечеги жөнүндө айтып, кылдат оптимизмди билдиришүүдө. Мындан улам өлкөнүн экономикасы белгилүү бир коопсуздукка ээ, бул бюджетти түзүүчү ишканаларга карата саясаттын кайра каралып, кирешеси мамлекеттик казына болуп эсептелген Кумтөр боюнча маселе чечилгенине байланыштуу.
Азыр республика тышкы милдеттенмелер боюнча төлөмдөр менен күрөшүп жатат, атүгүл бюджеттик кызматкерлердин айлык акысын жогорулатууга мүмкүнчүлүк да табылды. 2023-жылга пенсияны 8%га жогорулатуу пландалууда. Ошол эле учурда улуттук валютанын курсунда кескин секириктер жана олку-солкулар байкалбайт. Албетте, бул көп эмес, бирок глобалдык каатчылык уланып жаткан учурунда бул оң белги. Белгилей кетсек, ошол эле учурда бала бакчалар, мектептер курулуп, социалдык турак жайларды куруу темпи жогорулап жатат. Жакынкы келечекте олуттуу энергетикалык долбоорлорду - Камбар-Ата-1 ГЭСин жана бир нече ГЭС каскаддарын ишке ашыруу, Кытай-Кыргызстан-Өзбекстан темир жолун салуу пландаштырылууда. Кыргызстанда экономикалык потенциалды чыңдоого жардам бере турган олуттуу инвестиция тартылууда.
Азык-түлүк жана энергетикалык коопсуздук маселесине келсек, декаденттик маанай болбошу керек. Биз күйүүчү майды Россиядан квота менен, долларга таянбастан, белгиленген баада алабыз. Алардын баалары дагы туруктуу. Бийлик кошуна Казакстан менен кошумча жеткирүү боюнча макулдашып, бул багыттагы байланыштар уланса, Кыргызстандын май куюучу жайларында бензин жана дизель майы арзандашы күтүлүп жатканы бекеринен эмес.
Негизги социалдык мааниге ээ продукцияларга келсек, быйыл биздин ЕАЭБдеги коңшуларыбыз жана өнөктөштөрүбүз дан эгиндеринин рекорддук түшүмүн алышканын эске сала кетсек ашыкча болбос. Башкача айтканда, Кыргызстан да долларга көз каранды эмес баада сом же рубль менен сатып ала турган буудай, күрүч, гречка жана башкаларды сатып алууда эч кандай кыйынчылык жаралбашы керек. Өсүмдүк майы да ушундай. Эксперттер азык-түлүктүн жетишсиздигине же анын баасынын кескин көтөрүлүшүнө алып келе турган коркунучтарды жок экенин айтышууда. Евразия экономикалык биримдигинин алкагындагы өнөктөштүк – бул дүйнөлүк соодада курчуп жаткан тышкы каатчылыктардан коргонуу.
Ошол эле учурда ата мекендик ишкердикти өнүктүрүү Кыргызстандын экономикасынын туруктуулугунун жана ички азык-түлүк рыногундагы туруктуулуктун барган сайын маанилүү факторуна айланууда. Адистер акыркы жылдары өлкөдө малдын саны көбөйүп, эт, канаттуулар жана балык өндүрүшү өсүп жатканын белгилешет. Айыл чарбасында оң тенденциялар белгиленди. Бардык кыйынчылыктарга карабастан, дыйкандар пияз, сабиз, капуста, картошкадан мол түшүм алышты. Ички рынок жашылча-жемиш азыктары менен толуп, азыр дыйкандар түшүмүн чет өлкөгө сатууда жардамга муктаж.
Евразия экономикалык комиссиясынын маалыматы боюнча, 2022-жылдын январь-сентябрь айларында ЕАЭБдин бардык мамлекеттеринде өткөн жылдын ушул мезгилине салыштырмалуу эмгек акы жогорулаган. Номиналдуу жана реалдуу (товарларга жана кызмат көрсөтүүлөргө керектөө бааларынын индексине корректировкаланган) орточо айлык эмгек акынын эң жогорку өсүшү Кыргызстанда жана коңшу Казакстанда катталган. Биздин өлкөдө бул көрсөткүчтөр тиешелүүлүгүнө жараша 128 жана 112%ды түздү. Башкача айтканда, калктын кирешесинин өсүшү инфляциянын деңгээлинен ашып кетти.
Мындан тышкары, эксперттер ички азык-түлүк рыногунда баанын мындан ары турукташуусун болжолдошууда жана улуттук валютанын курсунун төмөндөшүнө өбөлгөлөр жок, тескерисинче, сомдун бир аз бекемделиши мүмкүн. Бул Кыргызстандын экономикасы өсүп жатканынын дагы бир далили.
Серепчилер жакынкы келечекте Кыргызстандын социалдык-экономикалык абалы туруктуу болот деп эсептешет. Албетте, тышкы таасирлердин тобокелдиктери сакталып турат, бирок өлкөнүн экономикасында дүйнөлүк соодадагы кризистин таасирин нейтралдаштыруу үчүн бийлик органдары алдын алуу жана терс көрүнүштөрдү болтурбоо үчүн жетиштүү коопсуздукка ээ.
“Кабар” МАБ
Пикир
Оставить комментарий