"Манас" эпосу чыгарма гана эмес, илимдин бир тармагы – манас таануучу

Бишкек, 04.12.24. /Чолпон Жумалиева – Кабар/. “Манас” эпосу – бул кыргыздын ааламын жана көз карашын камтыган жөнөкөй бир чыгарма эмес, бул илимдин бир тармагы. Бул тууралуу филология илимдеринин кандидаты, манас таануучу Зарина Кулбаракова “Биринчи радионун” түз эфиринде билдирди.

Анын айтымында, “Манас” эпосуна 1930-жылдан бери маани берилип, көптөгөн эмгектер жаралып келе жатат. Алардын бири “Манас” эпосунан медициналык терминдердин жана каражаттардын кыргызча аталыштары алынган сөздүктүн жарык көрүшү.

“Мамлекеттик тил жана тил саясаты боюнча улуттук комиссия менен 4 жылдан бери биргеликте иштешип, элдик медицина боюнча сөздүк чыгардык. Сөздүктө “Манас” эпосундагы элдик медицинада кездешкен терминдер, сөздөр жана түшүнүктөр камтылган. Тактап айтканда, азыркы учурда которулуп жаткан сөздөрдүн аналогу “Манас” эпосунда бар экен. Мисалы, “трансплантация” деген сөз “жалгаштыруу” деген сөз менен “Манас” эпосунда кездешет.

Айрыкча Сагымбай Орозбаковдун “Чоң казат” эпизодунда жоокерлер окко учуп, жарадар болуп турганда дарыгерлер ошол аскерлердин санынан терисин алып, бетине чапташкан, бул азыркы пластикалык операция. Органдарды алмаштыруу да эпосто кездешет, мисалы өлүм алдында жаткан жоокерлердин органын алып, экинчи жоокерге салган. Бул көрүнүштөр кадимкидей эле сүрөттөлгөн.

Изилдөөлөрдүн жүрүшүндө медициналык каражаттар боюнча да көп маалыматтар чыкты. Мисалы, эпостогу “кестик” деген сөз “скальпель” дегенди түшүндүрөт. Мындан кесарево дегенди таптык, көрсө кесарево ыкмасы төрөттө колдонулганга чейин эле кыргыз эли кестик менен курсакты жарып, ымыркайды алган экен. Азыр сөздүктүн чыгышы менен медицинада ушул сөздөр котормосу катары колдонулуп жатат”, - дейт Кулбаракова.

Белгилей кетсек, учурда илимдер академиясында “Манас” эпосунун көптөгөн варианттары чыгып, тармактуу изилденишине өзгөчө көңүл бурулууда.

“Манас” эпосундагы элдик медицина, жаныбарлар дүйнөсү, макал-лакаптар, көркөм сөз өнөрү, жер-суунун аттары деп тармактуу илимий изилдөөлөр учурда абдан көп жазылып жатканын Манас таануучу Зарина Кулбаракова кошумчалады.