Бишкек, 06.09.23. /Кабар/. Кыргызстандын Улуттук банкы кредиттерди төлөө шарттары жана түрлөрү тууралуу кеңири маалымат берди.
Кредит термини латын тилинен которгондо «зайым же карыз» дегенди билдирет. Кредит - бул турак жай, унаа, техника, башка товарларды жана кызматтарды сатып алууга берилген мүмкүнчүлүктөрдүн бири. Ишкерлер үчүн кредитти - бизнести баштоо же өнүктүрүү үчүн колдоо көрсөтүү деп түшүнсөк болот.
Кредит алуу абдан маанилүү чечим. Бүгүнкү күндө кредит алган жарандардын саны абдан көп. Экономикада дайыма кредиттер берилип келген жана бериле берет. Анткени бул рынок шарттарынын ажырагыс бир бөлүгү. Албетте, эгерде алынган кредиттер убагында кайтарылып жана көйгөйсүз жабылса, ал каражат максаты боюнча иштелип чыккан жана зайымчыга пайда келтирүү менен керектелген каражат болуп эсептелет.
Кредиттер боюнча банктык сунуштарды карап чыгуудан мурда, аларды төлөө тартиби менен таанышуу керек. Бул абдан маанилүү учур, себеби кредиттер бирдей суммада, бирдей пайыздык чен жана мөөнөттө берилсе да, пайыз боюнча төлөмдөрдүн жалпы суммасы кредиттин кандайча төлөнө тургандыгына жараша ар кандай болушу мүмкүн. Кредитти төлөө боюнча төлөмдөр үч формада болушу мүмкүн:
- аннуитеттик (туруктуу);
- дифференцияланган;
- ийкемдүү график (жеке).
Кыргыз Республикасынын Граждандык кодексинин 736-3-беренесинин 2-пунктунун талаптарына ылайык, кредит берүүчү кредиттик келишимди түзүү учурунда ар бир конкреттүү карыз алуучу менен пайыздардын өлчөмдөрүн, аларды чегерүүнүн мезгилдүүлүгүн жана төлөөнүн мөөнөтүн, эгерде кредиттик келишимде комиссиялык сый акы төлөө милдети каралса, аны дагы өз алдынча аныктайт. Кредитти пайдалангандыгы үчүн пайыздарды жана кредиттин негизги суммасын төлөө тартиби тараптардын макулдашуусу боюнча кредиттик келишимде каралат. Кредитти пайдалангандыгы үчүн пайыздарды кредит берилген күнү төлөөгө жол берилбейт. Эгерде кредиттик келишимде кредитти пайдалангандыгы үчүн төлөм каралса, кредиттик келишимде төлөмдү өз убагында төлөбөгөндүгү үчүн карыз алуучунун жоопкерчилиги каралышы мүмкүн.
«Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынан лицензия алышкан коммерциялык банктарда жана башка финансы-кредит уюмдарында кредиттик тобокелдикти тескөө боюнча минималдуу талаптар жөнүндө» жобонун 40-пунктуна ылайык, кредиттик келишимди түзүүдө келечекте аны кайтарууда проблемалардын келип чыгышына жол бербөө үчүн кредит берүү жана аны төлөө боюнча бардык шарттар сүйлөшүлүүгө тийиш, мында эгерде ал карыз алуучунун укугунун чектелишине жана/же милдеттеринин көбөйүшүнө алып келсе, банктын кредиттик келишимдин баштапкы шарттарын бир тараптуу негизде өзгөртүүгө укугу жок. Карыз алуучу менен кредитти жана ал боюнча пайыздарды төлөө графигин түзүү учурунда, кредиттин максатына жана карыз алуучунун иш багытына, карыз алуучу сунуштаган жана банк тарабынан текшерилген бизнес-планга, ошондой эле акча каражаттары сарпталуучу багыттарга көңүл буруу максатка ылайык. Карызды төлөө графигинде кеминде кредиттин суммасы, кредит боюнча пайыздык чен, берилген күнү, негизги сумманы жана ал боюнча чегерилген пайыздарды төлөө суммасын көрсөтүү менен план боюнча төлөө күндөрү, ошондой эле кредит боюнча карыз калдыгы камтылууга тийиш.
Карызды төлөө графиги кредиттик келишимдин ажырагыс бөлүгү болуп саналат. Төлөө графигин түзүүнү талап кылбаган кредиттик продукттар боюнча (эмгек акы долбоорунун алкагында төлөм карталары боюнча овердрафттар, пенсионерлерге берилген төлөм карталары боюнча овердрафттар, кредиттик линиялар ж.б.) карызды төлөө графиги түзүлбөйт.
Мыйзамдуу түрдө кредитти төлөө формасы белгиленген эмес, кредитти төлөө формасы жогоруда көрсөтүлгөндөй, тараптар менен алдын ала сүйлөшүлөт жана кредиттик келишимге карата кредитти төлөө графигин милдеттүү түрдө тиркөө менен кредиттик келишимде жазылат.
Адатта, негизинен кредит (негизги карыз жана пайыздар) эки жол менен төлөнөт: аннуитеттик төлөмдөр же дифференциалдуу төлөмдөр. Бирок, карыз алуучунун ишмердигинин өзгөчөлүктөрүн же анын каалоолорун эске алуу менен кредитти төлөө графиги жеке тартипте (ийкемдүү график) түзүлүшү мүмкүн.
Аннуитет ыкмасы менен карыз алуучу кредитти төлөөнүн бардык мөөнөтүндө бирдей төлөмдөрдү жөнөтөт, бул биротоло белгиленген төлөмдүн суммасын дайыма эстеп жүргөнгө айрым карыз алуучулар үчүн кандайдыр бир деңгээлде ыңгайлуу. Мында төлөмдөрдүн тең болушун сактоо үчүн биринчи төлөмдөрдүн көбүн пайыздар түзөт, бирок негизги сумма да акырындык менен төлөнөт. Убакыттын өтүшү менен негизги сумма азайгандыктан, пайыздар да аз чегериле баштайт, демек кредитти төлөө мөөнөтүнүн ортосунан баштап, бир жолку төлөмдүн үлүшү өзгөрүп, анын көпчүлүк бөлүгү негизги сумманы төлөөгө кетет.
Дифференцияланган ыкма менен карыз алуучу кредит боюнча негизги карызды төлөө үчүн ошол эле бир сумманы жөнөтөт жана пайыздарды төлөө үчүн төлөмдүн суммасы ар бир жолу азаят, анткени негизги карыздын калдыгы азаят. Ошентип, дифференцияланган ыкма карыз алуучу тарабынан кредиттин жүрүшүндө бирдей эмес суммадагы төлөмдөрдү төлөөнү камтыйт – кредиттик мезгилдин акырына карата төлөмдөрдүн суммасы азаят.
Төлөөнүн ийкемдүү графиги - кардардын каалоосу боюнча негизги карызды жана пайыздарды төлөөнүн мөөнөттөрүн жана өлчөмдөрүн аныктоочу график. Белгилей кетүүчү нерсе, банктар мындай кызматты негизинен корпоративдик кардарларга жана ири уюмдарга көрсөтүшөт.
Иш жүзүндө, көпчүлүк учурда кредитти төлөөнүн аннуитеттик формасы колдонулат. Кредиттерди төгүүнүн тигил же бул түрүн пайдалануу жагында мыйзам тарабынан кандайдыр бир чектөөлөр белгиленген эмес.
Кредитти төлөө формасына карабастан, карызга алынган акчаны кайра төлөп берериңизге бекем ишене албасаңыз, анда кредит алуунун кереги жок. Бардык күтүүсүз кырдаалдарды эске алуу, пландаштырылган төлөө булагын талдоо зарыл.
Пикир
Оставить комментарий