Кыргызстан агрардык өлкө, өнөр жай, туризм өңдүү тармактардын үлүшү аз болбосо да, ИДПнын негизги үлүшүн айыл чарбасы түзөт. Бул тармак эң маанилүү болгондуктан, өкмөт айыл чарбасын экологиялык жактан таза жана эффективдүү өнүктүрүүгө чоң маани берип келет. Кыргызстан дагы тоолуу өлкө экенин эске алсак, анда жайыттары, айдоо аянттары өтө чектелүү.
Эффективдүү жана экологиялык жактан таза дыйканчылыкты өнүктүрүү үчүн айыл чарба тармагына башка өлкөлөрдө колдонулуп келген жана экологиялык жактан таза жана эффективдүүлүктү жогорулатуу жагынан жакшы жактары менен далилденген алдыңкы иштеп чыгууларды киргизүү зарыл.
Кыргызстандын президенти Садыр Жапаров Глазгодогу саммитте сүйлөгөн сөзүндө Кыргызстан жашыл экономиканы өнүктүрүүнү колдой турганын жана жаңы технологияларды киргизүү жана гидроэнергетиканы өнүктүрүү аркылуу жашыл экономиканы өнүктүрүү ниетин баса белгиледи.
"Адаптация программалары жана долбоорлору айыл чарба, суу ресурстары, энергетика, өнөр жай, өзгөчө кырдаалдар, коомдук саламаттыкты сактоо, токой жана биологиялык ар түрдүүлүк сыяктуу аялуу тармактарда ишке ашырылат. Биздин елкебуздун террито-риясынын токсон терт процентин тоолор тузгендугун эске алсак, алдыдагы иштердин масштабы эбегейсиз зор. Аларды ишке ашыруу дээрлик үч миллиард АКШ долларын түзөт”, - дейт Садыр Жапаров.
Кыргызстандын Азербайжандагы элчиси Кайрат Осмоналиев химиялык жер семирткичтерди чексиз колдонуу продукциянын сапатына да, көзөмөлсүз химиялык жер семирткичтерге дуушар болгон кыртыштын сапатына да терс таасирин тийгизип жатканын билдирди. Элчи химиялык жер семирткичтерди колдонууну кыскартууга мүмкүндүк берген Азербайжанда иштелип чыккан жана колдонулуп жаткан биологиялык жер семирткичтерди колдонуунун уникалдуу ыкмасы менен таанышты. Анын айтымында, жер семирткичтин бул түрү иш жүзүндө өзүнүн жогорку эффективдүүлүгүн жана экологиялык жактан таза экенин көрсөтүп турат.
“Кабар” агенттиги Кыргызстандын Азербайжандагы элчиси менен баарлашып, жаңы муундагы биологиялык жер семирткичтерди колдонуунун пайдасы менен таанышты.
— Кайрат Медербекович биологиялык жер семирткичтерди колдонуунун кандай артыкчылыктары бар?
— Бул жерде эффект мультипликативдик. Бул жашыл экономиканы өнүктүрүү, айыл чарбасын өнүктүрүү жана экологияны сактоо. Мындан тышкары, бул чийки материалдарды өндүрүү үчүн материал катары тазалоочу жайларды пайдаланууга мүмкүндүк берет. Мындан тышкары, жашыл экономиканын элементтерин өндүрүштө колдонуу үчүн дыйкандарга, мисалы, биологиялык жер семирткичтерди милдеттүү түрдө колдонуу менен жеңилдетилген насыялар берилиши мүмкүн.
— Биологиялык жер семирткичтерди колдонуунун кандай пайдасы бар?
— Пайдасы көрүнүп турат. Алардын жок дегенде үчөө бар. Бул жер кыртышынын эрозиясын калыбына келтирүү, өндүрүмдүүлүктү жогорулатуу, биоташтандыларды пайдалануу жана экологиялык жашыл технологияларды колдонуу менен өлкөнүн имиджин көтөрүү. Бул технологияны киргизүү үчүн гранттарды алууга болот, анткени химиялык жер семирткичтерди колдонуу олуттуу чектелет деп болжолдонууда. Биоорганикалык заттарды колдонууда кыртыштын эрозиясы калыбына келтирилет. Ал эми химиялык жер семирткичтерди ойлонбой колдонуу терс экологиялык кесепеттерге алып келет, мисалы, кыртыштын эрозиясынан тышкары, суу булактары булганууда. Бул технологияны комплекстүү колдонуу менен синергетикалык эффектке жетишилет.
— Биожер семирткичтерди колдонуу кайсы жерде популярдуу жана аны колдонуу үчүн кандай компоненттер керек?
— Бул каражаттар күнөсканаларда популярдуу. Компаниянын президенти Али Али-Заданын айтымында, ал иштеп чыккан «таза түшүмдүү топурактын технологиясы» биринчи жолу өнөр жайлык көлөмдө өстүрүү практикасында колдонулган. Бул технология өстүрүүнү экологиялык жактан таза жана коопсуз кылып гана тим болбостон, эң жогорку сапаттагы продукцияны стандарттуу жөнөкөй өстүрүүдөн да көп санда рынокко жеткирүүнү камсыздайт, дейт ал. Учурда компания кызыл калифорниялык курттарды колдонуу менен "BIOHUMUS" өндүрүү процессин, ошондой эле атайын микробиологиялык препараттарды колдонуу менен мал кыкынын бардык түрлөрүн жана тезек менен саркынды сууларды ачытуу процессин «коммерциялаштырган».
— Бул технология Азербайжандан башка кайсы өлкөлөрдө колдонулат?
— Буга чейин Бакудан адистер Өзбекстанга чакырылган, алар ал жакка өздөрүнүн өндүрүшүн киргизебиз деп жатышат, Казакстанга да чакырылган.
— Кыргызстанда мындай долбоорду ишке ашыруу үчүн эмне керек?
— Бул сунуштарды ишке ашыруу үчүн мамлекеттик программа керек. Бул долбоор “Кыргыз Республикасын 2026-жылга чейин өнүктүрүүнүн улуттук программасын” ишке ашыруу максатында көңүл бурууга татыктуу. Тактап айтканда, өлкө үчүн экологиялык жана экономикалык пайда алуу үчүн биожер семирткич чыгарган компаниянын продукциясын колдонууну карап чыгууну сунуштайбыз. Колдонулгандан кийин алынган органикалык жана микробиологиялык жер семирткичтер экологиялык тазалыгы жана үнөмдүүлүгү жагынан химиялык пестициддерге караганда бир топ артыкчылыкка ээ. Жүргүзүлгөн талаа эксперименттерин эске алуу менен, ошондой эле Азербайжандын ири айыл чарба продукциясын өндүрүүчүлөрүнүн олуттуу суроо-талаптарын эске алуу менен жер семирткичтин бул түрүн колдонуунун кең келечеги бар. Кошумчалай кетсек, азербайжандык биожер семирткич өндүрүүчүлөрдүн продукциялары буга чейин Түркия жана Венгрияда сертификациядан өткөн. Бул багытты өнүктүрүү боюнча мен министрлер кабинетине аналитикалык кат жөнөттүм.
— Кызыктуу маегиңиз үчүн чоң рахмат!
Маектешкен Мирлан Киизбаев
Пикир
Оставить комментарий